بسیاری از دانش‌آموزان کنکوری اشتباهاً فکر می‌کنند که در سال آمادگی برای کنکور باید تمام وقت خود را صرف مطالعه و تمرین کنند و از تفریحات و سرگرمی‌های خود دور شوند. این نگرش اشتباه است و باید در نظر داشت که دوران کنکور بخش مهمی از زندگی روزمره انسان‌هاست و حق استراحت و تفریح را نباید از خود دریغ کرد. گنجاندن تفریحات در برنامه روزانه دانش‌آموزان علاوه بر افزایش روحیه، همراه با استراحت جسمی و ذهنی، تمرکز و عملکرد آنها را افزایش می‌دهد.
مسئله اصلی در اینجا رعایت تعادل بین تفریحات و درس خواندن است. باید به یاد داشت که کنکور نقش مهمی در آینده‌ی زندگی ما ایفا می‌کند و بنابراین لازم است به همان اندازه که برای تفریحات و سرگرمی وقت می‌گذاریم، برای درس خواندن و تلاش نیز وقت کافی را اختصاص دهیم. پس ما دکتر ماکت همراه باشید
نقش والدین برای ایجاد تعادل بین درس و تفریح چیست؟
والدین باید یک برنامه مفید برای ایجاد تعادل بین درس و تفریح فرزند خود داشته باشند زیرا حساسیت زیاد و ایجاد فشار روی دانش‌آموز برای درس خواندن بدون نظر گرفتن سرگرمی یا تفریح مناسب می‌تواند سبب استرس و فشارهای روانی در او شود.
در عصر حاضر بسیاری از پدر و مادرها انتظار دارند فرزندان در هر مقطع تحصیلی که هست بسیار موفق عمل کند. ولی بسیاری از والدین بدون در نظر جنبه‌های دیگر با اصرار بر این خواسته، فشارهای روانی زیادی را به جای باروری استعداد و موفقیت به خود و فرزندان‌شان تحمیل می‌کنند. ممکن است دانش‌آموز بنا به خواسته والدین در کلاس‌های متعددی شرکت کند که به هیچ عنوان این کلاس‌های متنوع با ظرفیت‌های ذهنی و روانی او و درآمد خانواده مناسب نبوده و هماهنگی با دامنه استعدادهای وی نداشته باشد.
تفریح چیست؟
تفریح به عنوان انجام فعالیت‌هایی در زمان فراغت تعریف می‌شود. این فعالیت‌ها، علاوه بر سرگرم کردن، بهبود روحیه، کاهش استرس و ایجاد شادی در افراد منجر می‌شوند. تنوع بسیاری در فعالیت‌های تفریحی وجود دارد که با توجه به سلیقه و ویژگی‌های شخصی می‌توانند به بهبود کیفیت زندگی و پرکردن اوقات فراغت کمک کنند.
استراحت صحیح و ناصحیح
برای استراحت صحیح، باید از روش‌های مناسبی استفاده کنیم. استفاده از روش‌های نادرست، علاوه بر افزایش خستگی، ممکن است بازدهی را نیز کاهش دهد. به عنوان مثال، استفاده از تلویزیون یا اینترنت به جای استراحت مناسب، می‌تواند تاثیر منفی داشته باشد.
در هنگام استراحت، به کارهایی بپردازید که ذهن شما پس از آن به سرعت به شرایط عادی خود باز گردد. از استفاده از تلویزیون، تلفن همراه یا اینترنت در این مدت خودداری کنید تا تمرکز شما حفظ شود.
زمان استراحت را با چند دقیقه پلک زدن، نوشیدن چای یا قهوه، خواندن چند صفحه از کتاب، یا گوش دادن به موسیقی مطلوب سپری کنید. این کمک می‌کند ذهن شما با انرژی جدید به فعالیت بپردازد.
علت خستگی در دوران کنکور چیست؟
دلیل خستگی جسمی به وضوح قابل درک است. جابه‌جایی کوله‌پشتی سنگین، نشستن بر روی نیمکت، و تمام محدودیت‌های مرتبط با شیوه نشستن، راه رفتن، خوردن و خوابیدن در دوران تحصیل معمولاً دلیل خستگی جسمی می‌شوند. اما آیا دلیل خستگی روحی یا فکری نیز روشن است؟
احتمالاً بله، ولی بهتر است یکبار آن را مرور کنیم. حافظه انسان، تجزیه و تحلیل، دسته‌بندی، مفاهیم را به هم متصل کردن و دیگر توانایی‌های شناختی از جمله وظایف مغز هستند که زمانی که فعالیت می‌کنند، مغز به سختی کار می‌کشد. بنابراین، در دوره مطالعه، احتمالاً احساس می‌شود که انرژی یا اشتیاق به چیزی وجود ندارد، زیرا مغز خسته شده است.
اهمیت استراحت بعد از مطالعه کنکور
انسان به دنیا با محدودیت‌ها می‌آید و همیشه باید در تلاش برای ایجاد تعادل‌هایی باشد که با زندگی‌اش هماهنگ باشند. ما گرسنه می‌شویم و غذا می‌خوریم. سیری یک تعادل است که اگر بهماند، ما در تلاش برای ایجاد آن می‌رویم. به عنوان مثال، وقتی به دنبال پول هستیم چرا که بی‌پول شده‌ایم یا وقتی تشنه می‌شویم، آب می‌نوشیم.
بنابراین، حفظ تعادل‌ها برای حیات انسان اساسی است. داشتن نیروی کافی برای مواجهه با چالش‌های زندگی هم یک تعادل است که به محض تخلف از آن، نیاز به بازیابی این تعادل پیش می‌آید. راه حفظ این تعادل چیست؟ پاسخ واضح است: استراحت! (حالا چرا انقدر جلو زدید؟!)
شما حتماً بعد از مطالعه خسته می‌شوید، به ویژه کنکوری‌ها که باید بیشتر مطالعه کنند. لازم است زمان استراحت و تفریح برای آنها مناسب و حساب شده باشد تا هم طولانی نشود و هم کافی انرژی زا و جذاب باشد.
پنج نکته مهم در رابطه با استراحت کردن و درس خواندن
۱. برنامه‌ریزی هوشمندانه
داشتن یک برنامه‌ریزی صحیح و منعطف، اولین گام برای ایجاد تعادل در دوران کنکور است. برای این کار:
- برنامه‌ریزی روزانه و هفتگی داشته باشید: مشخص کنید که چه دروسی را در چه ساعاتی مطالعه کنید و زمانی برای استراحت و تفریح در نظر بگیرید.
- زمان مطالعه را به بازه‌های کوتاه تقسیم کنید: تحقیقات نشان داده است که مطالعه در بازه‌های ۹۰ دقیقه‌ای با ۱۰-۱۵ دقیقه استراحت بین آنها، تمرکز و یادگیری را افزایش می‌دهد. روش پومودورو (۲۵ دقیقه مطالعه و ۵ دقیقه استراحت) نیز روش مؤثری است.
- انعطاف‌پذیری را در نظر بگیرید: اگر یک روز نتوانستید برنامه را دقیق اجرا کنید، ناامید نشوید؛ مهم این است که به روند کلی برنامه پایبند باشید.
۲. اهمیت خواب و استراحت
خواب کافی نقش کلیدی در تقویت حافظه و تمرکز دارد. برای اینکه بتوانید بیشترین بهره را از زمان مطالعه ببرید:
- ۷ تا ۸ ساعت خواب شبانه داشته باشید. کمبود خواب می‌تواند باعث کاهش تمرکز و کاهش عملکرد شناختی شود.
- چرت کوتاه در طول روز می‌تواند مؤثر باشد. یک استراحت ۲۰-۳۰ دقیقه‌ای بعد از ظهر، انرژی شما را بازیابی می‌کند و یادگیری را بهبود می‌بخشد.
- ساعت خواب و بیداری ثابتی داشته باشید. تنظیم یک ریتم منظم خواب، عملکرد ذهنی شما را تقویت می‌کند.
۳. نقش تفریح و ورزش در افزایش بازدهی
برخی تصور می‌کنند که در دوران کنکور نباید هیچ‌گونه تفریحی داشته باشند، درحالی‌که تفریح و فعالیت بدنی به کاهش استرس و افزایش تمرکز کمک می‌کند. توصیه‌های زیر را در نظر بگیرید:
- روزانه حداقل ۳۰ دقیقه ورزش کنید. پیاده‌روی، دویدن، یوگا یا حتی نرمش‌های ساده در خانه می‌تواند تأثیر مثبتی بر ذهن شما داشته باشد.
- زمان مشخصی را برای تفریحات سبک اختصاص دهید. دیدن فیلم، گوش دادن به موسیقی آرامش‌بخش یا مطالعه کتاب‌های غیر درسی به حفظ انگیزه کمک می‌کند.
- از شبکه‌های اجتماعی با برنامه استفاده کنید. سعی کنید زمان حضور در شبکه‌های اجتماعی را مدیریت کنید تا باعث کاهش بازدهی مطالعه نشود.
۴. تغذیه مناسب برای تقویت حافظه و تمرکز
رژیم غذایی سالم و متعادل تأثیر بسزایی در عملکرد مغز دارد. پیشنهاد می‌شود:
- از غذاهای مغذی مانند مغزها، میوه‌ها، سبزیجات، لبنیات و پروتئین‌ها استفاده کنید.
- آب کافی بنوشید. کم‌آبی می‌تواند باعث خستگی ذهنی و کاهش تمرکز شود.
- مصرف زیاد کافئین و قندهای مصنوعی را کاهش دهید. این مواد ممکن است در کوتاه‌مدت انرژی بدهند، اما در بلندمدت باعث افت انرژی و تمرکز می‌شوند.
۵. مدیریت استرس و افزایش انگیزه
اضطراب و استرس می‌تواند مانع یادگیری شود. راهکارهای زیر به شما کمک می‌کند تا با روحیه‌ای مثبت درس بخوانید:
- به جای تمرکز بر حجم مطالعه، بر کیفیت یادگیری تمرکز کنید. به‌جای خواندن بی‌وقفه، مفاهیم را به‌صورت فعالانه یاد بگیرید.
- اهداف کوتاه‌مدت و واقع‌بینانه تعیین کنید. مثلاً تصمیم بگیرید که در یک روز یک فصل خاص را کامل مطالعه کنید و بعد از رسیدن به آن، به خودتان پاداش دهید.
- از تکنیک‌های آرام‌سازی مانند مدیتیشن و تمرینات تنفسی استفاده کنید. روزانه چند دقیقه برای تکنیک‌های کاهش استرس وقت بگذارید.
- از حمایت خانواده و دوستان استفاده کنید. صحبت کردن درباره نگرانی‌ها و دریافت حمایت روحی، استرس شما را کاهش می‌دهد.
استراحت اشتباه و مخرب در دوران کنکور
مگر برای استراحت کردن در دوران کنکور نمی‌توانیم هرکاری که دوست داریم انجام بدهیم؟ اصلا مگر استراحت اشتباه و مخرب هم داریم؟ در زمان استراحت کردن شما مجازید که هر کاری که برایتان لذت بخش است و خستگی را از تنتان به در می‌کند انجام دهید؛ اما حواستان باشد که هدف شما استراحت دادن به مغز، چشم و جسمتان است پس در زمان استراحت‌تان از انجام کارهای زیر خودداری کنید:
- کار کردن با گوشی موبایل: چون چشم و ذهنتان را خسته‌تر می‌کند.
- دیدن سریال: ذهنتان برای مدت طولانی درگیر می‌شود و وسوسه می‌شوید که زمان بیشتری صرف کنید و ببینید قسمت بعدی چه اتفاقی رخ می‌دهد!
- شرکت در بحث و مشاجره با دوستان یا اعضای خانواده: نیازی به توضیح ندارد که این حرکت چقدر انرژی‌بر و مخرب است.
- فکر و خیال کردن در مورد آینده نتیجه کنکور و… لطفا در زمان استراحت به هیچ چیز ناخوشایندی فکر نکنید.
استراحت در سال کنکور به شیوه رتبه برترها
اگر مصاحبه‌های رتبه‌های برتر کنکور سال‌های گذشته را ببینید متوجه می‌شوید که حتی برای استراحت کردن در سال کنکور هم برنامه داشته‌اند. ممکن است شما زمان کافی نداشته باشید که به تک تک مصاحبه‌ها گوش کنید به همین دلیل ما کار را برایتان راحت‌تر کردیم و قبل از شما مصاحبه این افراد را بررسی کردیم؛ پس در ادامه به کارهایی که رتبه برترها در زمان استراحت انجام می‌دهند توجه کنید:
- گوش دادن به موسیقی به خصوص موزیک‌های آرامش بخش و بدون کلام تاثیر زیادی روی کاهش استرس و رفع خستگی دارد.
- مدیتیشن یا تن آرامی به مدت 5 الی 15 دقیقه به خصوص در اواسط روز انرژی از دست رفته را به شما برمی‌گرداند.
- قدم زدن و تنفس هوای تازه و پاک
- ورزش‌های سبک روزانه و انجام حرکات کششی
- دیدن یک فیلم (نه سریال) ترجیحا انگیزشی و حال خوب کن در پایان هفته
- ماهی دو یا سه مرتبه پیکنیک گرفتن در پارک یا طبیعت
- تماشای ویدیوهای کوتاه انگیزشی یا مطالعه مقالات انگیزشی بعد از اتمام مطالعه در هر روز
- برای دسترسی به انواع مقالات آموزشی و انگیزشی رایگان، می‌توانید به وب سایت پایتخت کتاب مراجعه کنید.
جمع بندی
در دوران آماده‌سازی برای کنکور، حفظ تعادل بین مطالعه، استراحت و تفریح از اهمیت بالایی برخوردار است. برنامه‌ریزی هوشمندانه و انعطاف‌پذیر، اهمیت به خواب و استراحت کافی، و توجه به تغذیه سالم، همگی به افزایش بازدهی و تمرکز کمک می‌کنند. نقش والدین در ایجاد این تعادل و حمایت از دانش‌آموزان نیز بسیار مهم است تا از ایجاد فشارهای روانی جلوگیری شود. بهره‌گیری از روش‌های آرامش‌بخش مانند مدیتیشن، ورزش و تفریحات سبک، می‌تواند استرس را کاهش داده و انگیزه را بالا ببرد.
باید به یاد داشت که موفقیت در کنکور تنها به میزان مطالعه بستگی ندارد، بلکه کیفیت یادگیری و حفظ تعادل میان فعالیت‌های روزانه نیز نقشی کلیدی دارد. دانش‌آموزان باید به خود اجازه استراحت و تفریح بدهند تا با انرژی و انگیزه بیشتری به مطالعه بپردازند. هدف نهایی، حفظ تعادل و ایجاد یک محیط مثبت و پایدار برای یادگیری است که نه تنها به موفقیت در کنکور کمک می‌کند، بلکه به رشد شخصیتی و ذهنی نیز منجر می‌شود.
سوالات متداول
چه زمانی بهترین زمان برای شروع آمادگی کنکور است؟ بهتر است از ابتدای سال تحصیلی برنامه‌ریزی کرده و مطالعه منظم را آغاز کنید. برنامه‌ریزی به موقع و مطالعه منظم به شما کمک می‌کند تا فشار کمتری داشته باشید و مطالب را بهتر درک کنید.
چه میزان خواب برای یک داوطلب کنکور مناسب است؟ به طور معمول ۷ تا ۸ ساعت خواب شبانه برای حفظ انرژی و تمرکز کافی است. خواب کافی باعث تقویت حافظه و افزایش کارایی مغز می‌شود.
چه نوع تغذیه‌ای برای آمادگی کنکور مناسب است؟ مصرف غذاهای مغذی مانند مغزها، میوه‌ها، سبزیجات و پروتئین‌ها به تقویت حافظه و تمرکز کمک می‌کند. همچنین، نوشیدن آب کافی و کاهش مصرف کافئین و قندهای مصنوعی نیز مفید است.
