هر سال تعداد زیادی از دانش آموزان و یا افراد به اصطلاح پشت کنکوری، به دلیل نداشتن یک برنامه ریزی خوب و مستمر، از ورود به دانشگاه و یا رشته ی مورد علاقه شان باز می مانند. در چنین شرایطی یا از دوباره کنکور دادن دلسرد و مایوس می شوند و یا ناچار به ورود به دانشگاه در رشته ای که دوست ندارند می شوند. اولین و موثر ترین گام برای قبولی در دانشگاه، عمل کردن به یک برنامه ی صحیح و اصولی است.
اگر سوالات کنکورهای چند سال اخیر را بررسی کنید، متوجه می‌شوید که شرکت در کنکور با هر امتحان و آزمونی که تا به حال داده‌اید فرق دارد و برای موفقیت در این رقابت باید برنامه ریزی ویژه‌ای داشته باشید. در سال کنکور باید کارهای زیادی انجام دهید و در عین حال زمان محدودی در اختیار دارید، هرگاه رسیدن به هدفی مهم باشد، حجم کارهای پیش‌رو زیاد باشد و زمان محدود باشد معجزه‌ای به نام برنامه ریزی به همه چیز سروسامان می‌دهد.
چرا به برنامه‌ریزی درسی نیاز داریم؟
برنامه‌ریزی درسی یک راه موثر برای کمک در مسیر تحصیل شماست. مهم‌ترین مسئله برای دانش‌آموزان، زمانه. مدیریت زمان می‌تونه چالش برانگیز باشه. علاوه بر کلاس‌های درسی رایگان، احتمالاً کارهای دیگه مثل فعالیت‌های فوق برنامه، کلاس زبان، باشگاه و مواردی از این دست هم دارین که باید بهشون برسین.
دونستن نحوه برنامه‌ریزی درسی به شما این امکان رو میده که ببینین وقتتون رو چطوری باید بگذرونین. همینطور به شما نشون میده که آیا زمان کافی برای انجام تکالیف، مطالعه برای آزمون‌ها، کلاس‌های فوق برنامه و… دارین یا نه. یک برنامه‌ریزی دقیق و اصولی برای دانش‌آموزان اهمیت خیلی زیادی داره و به درس خوندنشون نظم و انضباط میده.
انواع برنامه ریزی برای کنکور
قبل از اینکه کاغذ و خودکار بردارید و شروع به نوشتن برنامه کنید، باید یک اصل مهم را یاد بگیرید؛ در حوزه موفقیت در کنکور سراسری، سه نوع برنامه ریزی وجود دارد:
- برنامه بلند مدت
- برنامه میان مدت
- برنامه کوتاه مدت
1) برنامه ریزی بلند مدت کنکور
ابتدا با داشتن یک برنامه بلند مدت، مشخص می‌کنید که از الان تا روز کنکور چند هفته زمان در اختیار دارید و قرار است در هر هفته چه مطالبی را مطالعه کنید. برنامه ریزی بلند مدت یک دید کلی به شما می‌دهد؛ برای مثال تا هفته دهم قرار است زیست پایه دوازدهم را یک دور مطالعه کنید، یا از یک تاریخ مشخصی به بعد دوران جمع بندی شما آغاز می‌شود.
به این ترتیب خیالتان راحت می‌شود که مطالب را به موقع مطالعه می‌کنید، منظم مرور می‌کنید و هیچ مطلبی در انتها باقی نخواهد ماند. در اکثر مواقع نوشتن برنامه بلند مدت کار خود دانش‌آموزان نیست؛ بلکه بهتر است این امر را به یک مشاور کنکور محول کنید.
2) برنامه ریزی میان مدت کنکور
معمولا برنامه میان مدت به صورت هفتگی تنظیم می‌شود؛ برای مثال در طول هفته جاری قرار است در کل چند ساعت مطالعه داشته باشید و چه تعداد تست کار کنید، چه دروسی و چه فصولی را باید مطالعه کنید. این برنامه هم بهتر است توسط مشاور ارائه شود.
3) برنامه ریزی کوتاه مدت کنکور
برعکس دو برنامه قبلی، این مدل از برنامه ریزی لازم است توسط خود داوطلب کنکور سراسری انجام شود. توصیه ما به شما این است که بعد از اینکه برنامه بلند مدت و میان مدت را از مشاورتان دریافت کردید، هر شب برای روز بعد برنامه ریزی کنید؛ مثلا با خودتان تصمیم بگیرد که روزانه چند ساعت مطالعه کنید، برای هر درس چه تعداد تست بزنید، کدام درس را در ساعات ابتدایی روز بخوانید و مطالعه کدام درس را به ساعات پایانی روز محول کنید.
هیچ کس به خوبی خودتان نمی‌تواند برنامه روزانه شما را تنظیم کند؛ زیرا این شما هستید که می‌دانید در کدام بازه زمانی از شبانه روز تمرکز بیشتری دارید؛ پس بهتر است دروسی که در آنها ضعف دارید را در این بازه‌ها مطالعه کنید.
ç مواردی که باید در برنامه ریزی باید رعایت بشه
۱. تعیین هدف و شناخت توانایی‌های فردی
الف) مشخص کردن هدف نهایی
اولین گام در مسیر موفقیت، تعیین هدف مشخص است:
- رشته و دانشگاه مورد نظر خود را تعیین کنید.
- حداقل رتبه‌ی لازم برای پذیرش در آن را بررسی کنید.
- یک لیست از دلایل انتخاب این رشته و دانشگاه تهیه کنید تا انگیزه‌ی خود را افزایش دهید.
ب) ارزیابی سطح علمی خود
قبل از شروع مطالعه‌ی جدی، باید وضعیت علمی خود را بسنجید:
- شرکت در یک آزمون جامع سنجشی برای مشخص کردن نقاط ضعف و قوت.
- ثبت نتایج دروسی که در آنها ضعف دارید و تعیین میزان ساعت مورد نیاز برای هر کدام.
- شناخت سبک یادگیری (دیداری، شنیداری، نوشتاری) برای انتخاب بهترین روش مطالعه.
- استفاده از مشاوره‌ی تحصیلی برای دریافت بازخورد بهتر از سطح خود.
۲. طراحی یک برنامه‌ی مطالعاتی کارآمد
الف) اصول برنامه‌ریزی استاندارد
یک برنامه‌ی مطالعاتی موفق باید دارای ویژگی‌های زیر باشد:
- متعادل و واقع‌بینانه باشد.
- به‌طور هم‌زمان دروس عمومی و اختصاصی را پوشش دهد.
- شامل مرور، تست‌زنی و تحلیل آزمون‌ها باشد.
- انعطاف‌پذیر باشد تا در صورت تغییر شرایط بتوان آن را اصلاح کرد.
- دروس سخت‌تر و مهم‌تر را در ساعات پرانرژی روز قرار دهید.
ب) پیشنهاد برنامه‌ی روزانه‌ی مؤثر
🔹 ۶:۳۰ – ۷:۰۰ → بیدار شدن، ورزش سبک و صبحانه
🔹 ۷:۰۰ – ۹:۰۰ → مطالعه‌ی درس اختصاصی (مثلاً ریاضی یا زیست)
🔹 ۹:۰۰ – ۹:۱۵ → استراحت کوتاه
🔹 ۹:۱۵ – ۱۱:۱۵ → مطالعه‌ی درس عمومی (مثلاً ادبیات یا دین و زندگی)
🔹 ۱۱:۱۵ – ۱۱:۳۰ → استراحت و حرکت کششی
🔹 ۱۱:۳۰ – ۱۳:۳۰ → تست‌زنی و تحلیل سوالات
🔹 ۱۳:۳۰ – ۱۵:۰۰ → ناهار و استراحت
🔹 ۱۵:۰۰ – ۱۷:۰۰ → مطالعه‌ی مفهومی و عمیق یک درس اختصاصی
🔹 ۱۷:۰۰ – ۱۸:۰۰ → مرور و خلاصه‌نویسی
🔹 ۱۸:۰۰ – ۲۰:۰۰ → تست‌زنی ترکیبی
🔹 ۲۰:۰۰ – ۲۱:۰۰ → شام و استراحت
🔹 ۲۱:۰۰ – ۲۲:۳۰ → مرور نکات مهم روز و خواندن دروس سبک
🔹 ۲۲:۳۰ – ۲۳:۰۰ → آماده شدن برای خواب
۳. روش‌های مطالعاتی مؤثر
الف) تکنیک‌های یادگیری فعال
✅ روش SQ3R: شامل ۵ مرحله‌ی پیش‌خوانی، سؤال‌سازی، خواندن، بازگویی، و مرور است.
✅ نقشه‌ی ذهنی (Mind Mapping): ایجاد نمودارهای ارتباطی برای فهم بهتر مطالب.
✅ یادداشت‌برداری مؤثر: استفاده از کدگذاری، رنگ‌بندی، و کلمات کلیدی برای خلاصه‌نویسی.
✅ روش فاینمن: توضیح مطالب به زبان ساده برای درک عمیق‌تر.
ب) مرور و تکرار هدفمند
- روش لایتنر: تکرار فاصله‌دار برای تثبیت مطالب در حافظه‌ی بلندمدت.
- مرور بر اساس منحنی فراموشی: مرور مطالب در روز ۱، ۳، ۷ و ۳۰ پس از مطالعه.
- استفاده از فلش‌کارت برای یادگیری سریع نکات کلیدی.
۴. تست‌زنی و مدیریت زمان در آزمون‌ها
الف) اصول تست‌زنی روزانه
- بعد از مطالعه‌ی هر مبحث، ۲۰ تا ۳۰ تست از آن بزنید.
- تست‌های زمان‌دار بزنید تا مهارت سرعت عمل را تقویت کنید.
- تحلیل اشتباهات در تست‌ها و ثبت نکات مهم در یک دفترچه‌ی اختصاصی.
- تمرین تست‌های ترکیبی برای افزایش توانایی حل مسائل پیچیده.
ب) شرکت در آزمون‌های جامع و تحلیل آنها
- هر دو هفته یک آزمون جامع شبیه‌سازی‌شده برگزار کنید.
- تحلیل سوالات اشتباه و بررسی علت نادرست بودن پاسخ.
- یادگیری تکنیک‌های مدیریت زمان مانند روش ضربدر و منها برای حل سوالات آسان‌تر در ابتدا.
۵. حفظ تعادل بین مطالعه و سلامت روحی و جسمی
الف) تغذیه‌ی مناسب برای افزایش تمرکز
- مصرف مواد مغذی مانند گردو، بادام، موز، شکلات تلخ و سبزیجات.
- پرهیز از مصرف غذاهای چرب و سنگین که موجب خواب‌آلودگی می‌شوند.
ب) خواب کافی و ورزش
- حداقل ۶ تا ۸ ساعت خواب در شبانه‌روز برای افزایش تمرکز.
- ورزش‌های سبک روزانه مانند پیاده‌روی یا یوگا برای افزایش انرژی و کاهش استرس.
ج) مدیریت استرس و انگیزه
- استفاده از مدیتیشن و تمرینات تنفسی برای کاهش استرس.
- خودگویی مثبت و یادداشت موفقیت‌های کوچک برای حفظ انگیزه.
- مطالعه‌ی زندگی‌نامه‌ی افراد موفق برای افزایش انگیزه.
چطور هنگام برنامه ریزی کنکور، برای هر درس مرور بگذاریم؟
یکی از مواردی که برخی از مشاوران کنکور در آن ضعف دارند، گذاشتن مرورهای منظم برای به حداقل رساندن فراموشی مطالب است. طبق تحقیقات ابینگهاوس، مرور صحیح مطالب طی پنج مرحله انجام می‌شود:
- اولین مرحله مرور یک روز بعد از مطالعه یک مطلب است.
- مرحله دوم سه روز بعد از مطالعه اولیه مطلب.
- مرحله سوم ده روز بعد از مطالعه اولیه مطلب مورد نظر.
- چهارمین مرور 30 روز بعد از مطالعه
- آخرین مرور بعد از 90 روز است.
تنظیم این مراحل به احتمال زیاد کار سختی برای داوطلبان کنکور سراسری است؛ پس لازم است آن را به یک مشاور باتجربه بسپارند. روش‌های مرور کردن هم بسیار متنوع هستند؛ برای مثال شما می‌توانید برای مرور کردن از خلاصه‌هایتان استفاده کنید، کتاب یا جزوه را تورق سریع کنید و ….
جمع بندی
برای موفقیت در کنکور، برنامه‌ریزی دقیق و اصولی یکی از عوامل اساسی است که به شما کمک می‌کند تا به هدف‌های تحصیلی خود دست پیدا کنید. ابتدا باید هدف‌های مشخص و روشن داشته باشید و توانایی‌ها و نقاط ضعف خود را بشناسید. سپس با برنامه‌ریزی بلند مدت، میان مدت و کوتاه مدت، مطالعات خود را به صورت منظم و هدفمند انجام دهید. همچنین، استفاده از تکنیک‌های یادگیری فعال و مرور هدفمند می‌تواند به شما در تثبیت مطالب و افزایش کارایی کمک کند.
در نهایت، حفظ تعادل بین مطالعه و سلامت روحی و جسمی بسیار اهمیت دارد. تغذیه مناسب، خواب کافی و ورزش می‌تواند تمرکز و انرژی شما را افزایش دهد و استرس را کاهش دهد. با مدیریت استرس و ایجاد انگیزه در خود، می‌توانید به بهترین نتیجه ممکن دست پیدا کنید و به دانشگاه و رشته مورد علاقه‌تان برسید. موفقیت در کنکور نیازمند پشتکار، انگیزه و برنامه‌ریزی دقیق است، پس با اعتماد به نفس و اراده قوی به پیش بروید.
سوالات متداول
چگونه تعادل بین مطالعه و استراحت برقرار کنیم؟ حداقل ۶ تا ۸ ساعت خواب شبانه داشته باشید و از ورزش‌های سبک روزانه مانند پیاده‌روی یا یوگا برای کاهش استرس و افزایش انرژی استفاده کنید.
چگونه تغذیه‌ی مناسب برای مطالعه داشته باشیم؟ مصرف مواد مغذی مانند گردو، بادام، موز و شکلات تلخ. پرهیز از غذاهای چرب و سنگین که موجب خواب‌آلودگی می‌شوند.
چگونه تست‌زنی مؤثری داشته باشیم؟ پس از مطالعه‌ی هر مبحث، تست‌های زمان‌دار بزنید و اشتباهات را تحلیل کنید. همچنین، تست‌های ترکیبی بزنید.
