در دوره‌ی آماده‌سازی برای کنکور، یکی از مهم‌ترین مسائلی که داوطلبان با آن مواجه هستند، انتخاب زمان مناسب برای مطالعه است. این انتخاب می‌تواند تاثیر قابل توجهی بر میزان تمرکز، بازدهی و کیفیت یادگیری آن‌ها داشته باشد. برای برخی، صبح زمان مناسبی برای مطالعه است، در حالی که دیگران ترجیح می‌دهند شب‌ها به مطالعه بپردازند البته اکثر نوجوانان و جوانان فعالیت کردن در طول شب را ترجیح می‌دهند، آن‌ها اعتقاد دارند که در طول شب تمرکز بیشتری دارند و از سکوت و تنهایی شب برای انجام کارهایی مثل درس خواندن استفاده می‌کنند. شاید شما هم بیدار ماندن در طول شب را ترجیح می‌دهید اما از معلمان یا مشاورتان شنیده باشید که بهترین بازه زمانی برای درس خواندن، بازه روز است و احتمالا به شما توصیه اکید کرده‌اند که شب زمان خواب و استراحت مغز است.
ساعات طلایی برای درس خواندن
ساعات طلایی درس خوندن زمان‌هایی هستن که بیشترین انرژی رو داریم. به سری زمان‌ها در طول روز برای درس خوندن مناسب نیستن. مثلا بعد از خوردن غذا خون‌رسانی به مغز کاهش پیدا می‌کنه و احساس خستگی می‌کنیم. آخر روز و با نزدیک شدن به زمان خواب انرژی پایینی داریم.
دو نکته مهم
- اول: اینکه از لحاظ علمی، چرخه فعالیت هر داوطلب با داوطلب دیگر متفاوت است و در نتیجه ممکن است بهترین زمان مطالعه شما با دوستتان قدری تفاوت داشته باشد.
- دوم: نکته بعدی که از هر چیزی مهم‌تر است، این است که زمان مطالعه شما چه در شب باشد و چه در روز، باید در طول 24 ساعت به اندازه کافی بخوابید.
یک فرد بالغ جوان به 6 الی 8 ساعت خواب مفید احتیاج دارد و بنا به دلایلی بهتر است عمده مدت زمان خواب در طول شب باشد.
مزایای مطالعه در صبح
- انرژی بیشتر و بیداری ذهنی یکی از بزرگ‌ترین مزایای مطالعه در صبح، بهره‌برداری از ذهن تازه و بیدار است. پس از یک خواب شبانه، بدن و مغز از استراحت کافی بهره‌مند شده‌اند و این موضوع به افزایش تمرکز و توانایی یادگیری در ساعات اولیه روز کمک می‌کند. در این زمان، سطح هورمون‌های انرژی‌زا مانند کورتیزول بالا است که می‌تواند موجب افزایش alertness و دقت در مطالعه شود.
- آرامش بیشتر در محیط ساعات صبح معمولاً زمان‌هایی است که ترافیک و شلوغی کمتر است. این امر به ویژه برای کسانی که در خانه یا محیط‌های پر سر و صدا زندگی می‌کنند، اهمیت زیادی دارد. مطالعه در این زمان می‌تواند موجب کاهش مزاحمت‌های محیطی شود و فضای آرام و مناسبی برای تمرکز بر روی مطالب فراهم آورد.
- برنامه‌ریزی بهینه‌تر برای روز شروع روز با مطالعه می‌تواند به داوطلبان کمک کند تا برنامه‌ریزی بهتری برای باقی ساعات روز داشته باشند. این کار می‌تواند به ایجاد حس موفقیت و انگیزه برای ادامه روز کمک کند. از طرفی، وقتی صبح‌ها به مطالعه پرداخته می‌شود، داوطلب می‌تواند بعد از ظهر و شب را به استراحت، ورزش یا سایر فعالیت‌های اجتماعی اختصاص دهد.
- افزایش بهره‌وری تحقیقات نشان می‌دهند که مغز در ساعات اولیه روز توانایی بیشتری برای یادگیری و پردازش اطلاعات جدید دارد. بنابراین، مطالب پیچیده و دشوارتر بهتر است که در این ساعات مطالعه شوند.
مزایای مطالعه در شب
- فضای آرام و خلوت شب‌ها به ویژه در ساعات دیرتر، محیط معمولاً آرام‌تر است. بسیاری از داوطلبان در این زمان احساس می‌کنند که می‌توانند به راحتی بدون هیچ گونه مزاحمتی، تمرکز بیشتری بر روی مطالعه داشته باشند. این امر به ویژه برای افرادی که در طول روز با شلوغی و فشارهای اجتماعی روبه‌رو هستند، می‌تواند بسیار مفید باشد.
- طولانی‌تر بودن زمان مطالعه برخی از داوطلبان شب‌ها دیرتر بیدار می‌مانند و ساعات بیشتری را به مطالعه اختصاص می‌دهند. این می‌تواند مزیتی برای کسانی باشد که حجم زیادی از مطالب دارند و به دنبال فرصتی برای مطالعه بیشتر هستند. به عبارت دیگر، شب ممکن است فرصتی فراهم آورد تا داوطلبان بتوانند بیشتر از روز استفاده کنند.
- تمرکز و تفکر عمیق‌تر شب‌ها بسیاری از افراد در حالت ذهنی آرام‌تر و تأملی‌تری قرار دارند که به آن‌ها کمک می‌کند تا مسائل پیچیده‌تر را بهتر درک کرده و تحلیل کنند. برخی از داوطلبان شب‌ها می‌توانند تمرکز بیشتری روی جزئیات و مفاهیم پیچیده داشته باشند.
- ساعات بدون فشار زمانی شب‌ها بیشتر افراد از فشارهای روزانه و مسئولیت‌های مختلف رها هستند. این موضوع می‌تواند باعث شود که داوطلبان در آرامش بیشتری مطالعه کنند و بدون نگرانی از کمبود زمان، بیشتر به یادگیری مطالب بپردازند.
چالش‌ها و معایب مطالعه در شب
- کاهش کیفیت خواب یکی از معایب اصلی مطالعه در شب، کاهش کیفیت خواب است. مطالعه طولانی‌مدت در شب می‌تواند منجر به خواب کمتر و غیرکیفی شود. خواب ناکافی باعث کاهش تمرکز، حافظه و توانایی یادگیری در روز بعد می‌شود. از این رو، داوطلبانی که شب‌ها دیر می‌خوابند، ممکن است در روز بعد عملکرد ضعیف‌تری داشته باشند.
- افزایش استرس و اضطراب برخی داوطلبان ممکن است شب‌ها برای جبران زمان‌های از دست رفته یا مطالعه نکرده، به مطالعه فشار بیاورند. این فشار می‌تواند منجر به احساس استرس و اضطراب شود و کارایی مطالعه را کاهش دهد. به‌ویژه در شب‌های قبل از امتحان، این اضطراب می‌تواند تاثیرات منفی زیادی بر روحیه و عملکرد فرد بگذارد.
- کاهش انرژی در روز بعد اگر مطالعه در شب منجر به خواب کافی نشود، داوطلب در روز بعد با خستگی و کاهش انرژی روبه‌رو خواهد شد. این موضوع می‌تواند بر روی تمرکز و توانایی انجام کارهای روزانه تاثیر منفی بگذارد.
- کنکور و امتحانات نهایی اول صبح برگزار میشه پس حتی اگر درس خوندن در شب برات آسون‌تره، باید فعالیت توی روز رو هم بلد باشی. در واقع مغزت نباید عادت فعالیت توی روز رو کلا از دست بده و سر جلسه کنکور خودت حضور داشته باشی ولی مغزت خواب باشه!
انتخاب بهترین زمان برای مطالعه
برای انتخاب بهترین زمان برای مطالعه، عوامل مختلفی باید در نظر گرفته شود:
- ویژگی‌های شخصی فرد برخی افراد به طور طبیعی صبح‌ها فعال‌تر هستند و برخی دیگر شب‌ها. شناخت الگوی خواب و بیداری خود و تنظیم زمان‌های مطالعه بر اساس آن می‌تواند به داوطلبان کمک کند تا بهره‌وری بیشتری داشته باشند.
- آزمون و خطا برای یافتن زمان مناسب، داوطلبان باید با آزمایش‌های مختلف، زمانی را پیدا کنند که بیشترین تمرکز و بازدهی (تایم طلایی) را در آن زمان دارند. این روند ممکن است به آن‌ها کمک کند تا بتوانند مطالعه خود را به بهترین نحو برنامه‌ریزی کنند.
- تعادل میان مطالعه و استراحت یک برنامه‌ریزی مناسب و منظم که زمان‌های استراحت و خواب را نیز در نظر بگیرد، به داوطلب کمک می‌کند تا از هر دو جنبه مطالعه و بهبود کیفیت خواب بهره‌برداری کند.
وضعیت فعالیت مغز در ساعت‌های مختلف
برای اینکه بتوانید تصمیم بهتری بگیرید، بد نیست با عملکرد طبیعی مغز ما در طول شبانه‌روز آشنا شوید. البته ممکن است استثنائاتی هم وجود داشته باشد اما عملکرد مغز اکثر افراد در ساعت‌های مختلف شبانه روز یکسان است:
- ساعت 6 تا 10 صبح بهترین زمان برای یادگیری مطالب جدید است.
- ساعت 10 تا 12 صبح اگرچه هنوز مغز آمادگی یادگیری دارد؛ اما کمی انرژی‌اش کاهش پیدا کرده است.
- بهتر است ساعت 12 ظهر تا 3 عصر به مغزتان استراحت دهید.
- ساعت 3 تا 6 عصر مغز آمادگی‌اش را به دست آورده و بهتر است در این زمان از مطالبی که صبح خوانده‌اید تست بزنید.
- ساعت 6 عصر تا 9 شب مغزتان دوباره خسته شده و بهتر است در این بازه دروس راحت‌تر را مطالعه کرده یا مطالب را مرور کنید.
- ساعت 9 تا 12 شب مغزتان دیگر خسته نیست اما به اندازه صبح قدرت یادگیری ندارد.
جمع بندی
انتخاب بهترین زمان مطالعه بستگی به ویژگی‌های شخصی و نیازهای هر فرد دارد. مطالعه در صبح با انرژی بیشتر و ذهن بیدار می‌تواند تمرکز و توانایی یادگیری را افزایش دهد، در حالی که مطالعه در شب با فضای آرام و خلوت به داوطلبان اجازه می‌دهد تمرکز بیشتری بر روی مطالب پیچیده داشته باشند در کل میتوانید مشاوره را برای این موراد در نظر بگیرید.
مهم‌ترین نکته در این بین، تعادل میان مطالعه و استراحت است. بدون توجه به زمان مطالعه، باید خواب کافی و منظم داشته باشید تا کیفیت یادگیری و بازدهی بهبود یابد. هر فرد باید با توجه به الگوهای خود، زمان مناسب را بیابد و برنامه‌ریزی مناسبی داشته باشد تا به بهترین نتایج دست یابد.
سوالات متداول
بهترین زمان برای مطالعه چه موقع است؟ بهترین زمان برای مطالعه به ویژگی‌ها و نیازهای فرد بستگی دارد. برخی افراد در صبح‌ها و برخی دیگر در شب‌ها بهره‌وری بیشتری دارند.
آیا مغز در ساعت‌های مختلف شبانه‌روز عملکرد متفاوتی دارد؟ بله، عملکرد مغز در ساعات مختلف شبانه‌روز متفاوت است و در صبح‌ها بیشتر آماده یادگیری و پردازش اطلاعات است.
آیا همه داوطلبان باید زمان مطالعه‌ی مشابهی داشته باشند؟ نه، زمان مطالعه‌ی مناسب برای هر داوطلب متفاوت است و باید با توجه به ویژگی‌ها و نیازهای شخصی هر فرد تعیین شود.
چگونه می‌توانم تعادل مناسبی بین مطالعه و استراحت برقرار کنم؟ برنامه‌ریزی مناسب با در نظر گرفتن زمان‌های استراحت و خواب کافی به شما کمک می‌کند تا تعادل مناسبی بین مطالعه و استراحت برقرار کنید.
