افسردگی در دوران کنکور به چه معناست؟

افسردگی در دوران کنکور یک وضعیت روانی جدی است که می‌تواند تأثیرات عمیقی بر زندگی و عملکرد تحصیلی داوطلبان داشته باشد. این دوره با فشارهای آکادمیک شدید همراه است، زیرا داوطلبان برای موفقیت در آزمون‌های حساس و رقابتی آماده می‌شوند، این آزمون آینده داوطلبان کنکوری رو میسازه. این فشارها می‌تواند منجر به احساس ناامیدی، یأس و از دست دادن انگیزه شود که خود از علائم بارز افسردگی است که در ادمه این مقاله از دکتر ماکت می خوانید. علاوه بر فشارهای تحصیلی، انتظارات بالای خانواده و جامعه نیز می‌تواند فشار روحی بیشتری بر داوطلبان وارد کند.

احتمالا هم خودتان یا اطرافیانتان معتقد هستید که اخیرا شما در انجام کارهایتان تنبلی می‌کنید؛ همه اینها علائم رایج افسردگی هستند و نیاز به اقدام و درمان جدی دارند. البته اگر چنین احساساتی دارید و الان با خواندن این مقاله آشفته‌تر شده‌اید، نگران نباشید چون اولا افسردگی یک مشکل رایج بین دانش‌آموزان و داوطلبان کنکور است، دوما برای حل این مشکل راه‌حل‌های زیادی وجود دارد که در این مقاله به بررسی برخی از این راهکارها می‌پردازیم.

کنکور سخته و همه اینو می‌دونیم. در موقعیت‌های سخت زندگی احتمال درگیری با افسردگی افزایش پیدا می‌کنه و احساس مسئولیت نسبت به آینده، اضطراب بیش از حد و فشار خارجی همه و همه احتمال درگیری با افسردگی دوران کنکور رو افزایش میده. خود دانش‌آموز تاثیر بزرگ کنکور در زندگیش رو می‌بینه، خانواده دائماً نگران عملکرد فرزندشون در کنکورن که فشار روانی رو بیشتر می‌کنه و البته اطرافیان هم با کنجکاوی‌های زیاد و قضاوت‌های گاهاً بی‌رحمانه‌شون صحنه رو خالی نمی‌گذارن.

این حس برای دانش‌آموزانی که به هر دلیلی پشت کنکور موندن قوی‌تر هم هست. افکار مخربی مثل « همه دوست‌های من در مقاطع تحصیلی بالاتر هستن ولی من پشت کنکور موندم پس به درد هیچ چیز نمی‌خورم»، «هیچ کس منو درک نمیکنه، همه رفتن دانشگاه و من باید باز هم کنکور بدم، هیچ‌کس یه آدم خنگ رو دوست نداره» حداقل یک بار مهمون دانش‌آموزان پشت کنکوری بوده.

تکرار دائمی این افکار میتونه افسردگی قبول نشدن در کنکور رو ایجاد کنه و دانش‌آموز رو در مردابی از احساس بی‌کفایتی و ناتوانی در تلاش برای کنکور بعدی فرو ببره.

علائم افسردگی کدام هستند؟

1. خستگی مفرط و کاهش انرژی: یکی از بارزترین علائم افسردگی در دوران کنکور، خستگی مفرط و کمبود انرژی است که حتی با استراحت کافی نیز برطرف نمی‌شود. این وضعیت می‌تواند توانایی دانش آموزان را برای انجام وظایف روزمره و تحصیلی را به شدت کاهش دهد و باعث کاهش کارایی و بهره‌وری آنان شود.

2. تغییرات در عادات خواب: دانش آموزان ممکن است با مشکلات خواب مانند بی‌خوابی یا خواب بیش از حد مواجه شوند. بی‌خوابی می‌تواند باعث کاهش تمرکز و افزایش خستگی در طول روز شود، در حالی که خواب بیش از حد ممکن است منجر به احساس کسل بودن و بی‌انگیزگی شود. هر دوی این تغییرات می‌توانند تأثیر منفی بر عملکرد تحصیلی دانشجویان داشته باشند.

3. مشکلات گوارشی: مشکلات گوارشی از جمله بی‌اشتهایی یا افزایش اشتها نیز از علائم جسمانی افسردگی است. این تغییرات در عادات غذایی ممکن است منجر به کاهش یا افزایش وزن غیرعادی شوند که می‌تواند به نوبه خود سلامت جسمانی دانش آموزان را تحت تأثیر قرار دهد و استرس بیشتری به آنان وارد کند.

4. احساس ناراحتی و یأس مداوم: از نظر روانی، دانش آموزان ممکن است اغلب اوقات احساس ناراحتی، یأس و ناامیدی کنند. این احساسات منفی می‌توانند انگیزه و اشتیاق آنان را برای مطالعه و شرکت در فعالیت‌های روزمره کاهش دهند و باعث کاهش کارایی تحصیلی شوند.

5. کاهش علاقه به فعالیت‌ها: دانش آموزان ممکن است علاقه خود را به فعالیت‌هایی که قبلاً لذت‌بخش بودند از دست بدهند. این شامل سرگرمی‌ها، ورزش و حتی روابط اجتماعی می‌شود. کاهش علاقه به این فعالیت‌ها می‌تواند منجر به انزوای اجتماعی و کاهش حمایت‌های اجتماعی شود که خود به افزایش افسردگی کمک می‌کند.

6. مشکلات تمرکز و حافظه: دانش آموزان ممکن است در تمرکز بر روی درس‌ها و یادگیری مطالب جدید دچار مشکل شوند. مشکلات حافظه نیز می‌تواند باعث شود که دانشجویان اطلاعاتی را که قبلاً آموخته‌اند به خاطر نسپارند یا فراموش کنند. این مشکلات می‌توانند باعث افت تحصیلی و کاهش نمرات شوند.

7. احساس بی‌ارزشی و عدم اعتماد به نفس: احساس بی‌ارزشی و عدم اعتماد به نفس از دیگر علائم روانی افسردگی است که می‌تواند در دانش آموزان مشاهده شود. این احساسات منفی باعث می‌شود که دانشجویان به خود شک کنند و افکار منفی درباره خود داشته باشند، که می‌تواند بر عملکرد تحصیلی و روابط اجتماعی آنان تأثیر منفی بگذارد.

8. احساس انزواء و تنهایی: بسیاری از دانش آموزان به دلیل فشارهای تحصیلی و اضطراب‌های مرتبط با کنکور از فعالیت‌های اجتماعی و ملاقات با دوستان خود کناره‌گیری می‌کنند. این انزواء می‌تواند وضعیت روحی آنان را بدتر کرده و احساس تنهایی و ناامیدی را تشدید کند، که به نوبه خود باعث افزایش افسردگی می‌شود.

9. کاهش عملکرد تحصیلی: افسردگی می‌تواند باعث کاهش توانایی تمرکز و حفظ مطالب شود. این امر ممکن است باعث کاهش عملکرد تحصیلی و نمرات پایین‌تر شود که خود عاملی برای افزایش اضطراب و افسردگی بیشتر است. دانش آموزان ممکن است با استرس بیشتری روبرو شوند زیرا قادر به دستیابی به اهداف تحصیلی خود نیستند.

10. مشکلات تصمیم‌گیری: دانش آموزان ممکن است در تصمیم‌گیری‌های ساده روزمره دچار مشکل شوند و نتوانند به راحتی تصمیم‌گیری کنند. این مشکل می‌تواند ناشی از کاهش اعتماد به نفس و ترس از انجام اشتباهات باشد.

11. کاهش انگیزه: دانش آموزان ممکن است انگیزه خود را برای انجام وظایف و تکالیف درسی از دست بدهند. این کاهش انگیزه می‌تواند به افت تحصیلی و انجام ناقص وظایف منجر شود.

12. گریه‌های بی‌دلیل و فکر در رابطه با خودکشی: دانش آموزان ممکن است بدون دلیل خاصی احساس گریه کنند و به طور مداوم در حالت اندوه و غم باشند. این حالت‌های احساسی می‌تواند تأثیر زیادی بر روحیه و سلامت روانی آنان داشته باشد.

13. تحریک‌پذیری و عصبانیت: دانش آموزان ممکن است بیشتر از معمول تحریک‌پذیر و عصبانی شوند. این تحریک‌پذیری می‌تواند ناشی از فشارهای تحصیلی و اضطراب‌های مرتبط با کنکور باشد.

14. کاهش تمرکز بر روی وظایف روزمره: افسردگی می‌تواند توانایی دانش آموزان در تمرکز بر روی وظایف روزمره مانند مطالعه، تکالیف خانه و حتی کارهای شخصی را کاهش دهد. این کاهش تمرکز می‌تواند به افت کارایی منجر شود.

15. عدم علاقه به آینده: احساس ناامیدی نسبت به آینده نیز یکی از علائم افسردگی است. دانش آموزان ممکن است امید و انگیزه خود را نسبت به آینده از دست بدهند و احساس کنند که هیچ چیزی ارزش تلاش کردن را ندارد.

دلایل ایجاد افسردگی در دوران کنکور چیست؟

1. فشارهای آکادمیک:  یکی از اصلی‌ترین دلایل افسردگی در دوران کنکور، فشارهای آکادمیک شدید است. دانش آموزان باید حجم بزرگی از مطالب درسی را در مدت زمان محدودی یاد بگیرند و این فشارهای درسی می‌تواند منجر به استرس و اضطراب شدید شود. این استرس‌ها ممکن است به مرور زمان به افسردگی منجر شوند.

2. انتظارات خانواده و جامعه: انتظارات بالای خانواده و جامعه برای موفقیت در کنکور می‌تواند فشار روانی زیادی بر دانش آموزان وارد کند. احساس اینکه باید به انتظارات دیگران پاسخ دهند و شکست در این مسیر ممکن است منجر به احساس ناامیدی و کاهش تمرکز شود.

3. مشکلات مالی: هزینه‌های مربوط به کنکور، شرکت در کلاس‌های آمادگی و تهیه منابع آموزشی مثلا کتاب می‌تواند فشار مالی زیادی بر دانش آموزان و خانواده‌های آنان وارد کند. این فشارهای مالی می‌توانند باعث اضطراب و افسردگی شوند.

4. کاهش تعاملات اجتماعی: دوران کنکور معمولاً با کاهش تعاملات اجتماعی و قطع ارتباطات دوستانه همراه است. دانش آموزان برای موفقیت در کنکور، وقت کمتری را به فعالیت‌های اجتماعی و تفریحی اختصاص می‌دهند که این انزوای اجتماعی می‌تواند منجر به احساس تنهایی شود.

5. ناکامی‌ها و شکست‌ها: هرگونه شکست در مسیر کنکور، از جمله عدم قبولی در آزمون‌ های ازمایشی و کنکور، می‌تواند تأثیرات منفی بر روحیه دانش آموزان بگذارد. این عدم موفقیت ها ممکن است باعث کاهش اعتماد به نفس و افزایش احساس ناامیدی شود که خود عاملی برای ایجاد افسردگی است و کاهش انگیزه شود.

6. مشکلات شخصی و خانوادگی: مشکلات شخصی و خانوادگی نیز می‌توانند به افسردگی در دوران کنکور منجر شوند. دانش آموزان ممکن است با مشکلاتی مانند اختلافات خانوادگی، بیماری اعضای خانواده یا از دست دادن عزیزان روبرو شوند که این مسائل می‌تواند بر روحیه آنان تأثیر منفی بگذارد و ذهنشان را درگیر کنند.

7. عدم توازن بین درس خواندن و استراحت: بسیاری از دانش آموزان در دوران کنکور به دلیل حجم زیاد مطالب درسی، وقت کافی برای استراحت و تفریح ندارند. این عدم توازن بین درس و استراحت می‌تواند منجر به فرسودگی  و کم آوردن در وسط راه و در نهایت افسردگی شود. مانع لذت بردن از درس

8. فشارهای درونی: علاوه بر فشارهای بیرونی، فشارهای درونی نیز می‌توانند نقش مهمی در ایجاد افسردگی داشته باشند. احساسات منفی مانند ترس از شکست، تردید درباره توانایی‌های خود و نگرانی از آینده می‌توانند باعث استرس شوند، البته استرس داشتن تا یک اندازه ای خوب است ولی اگر پیش از حد شود مانع خواندن شما از درس می شود.

9. روش های آموزشی و آزمون نادرست :  اینکه از چه روشی برای یادگیری و تمرین دروس استفاده می‌کنید بسیار اهمیت دارد. گاهی به دلیل ضعیف بودن سطح علمی کلاس درس، مناسب نبودن منابع کنکوری و… مطالعه و تمرین فرد نتایج قابل‌قبولی را در بر ندارد. علاوه بر آن باید توجه داشته باشید که بخش زیادی از موفقیت در این زمینه به خود فرد و تلاش مستمر او برمی‌گردد و نباید همه‌ی توقعات را به مدرسه و کلاس‌ها معطوف کرد. علاوه بر آن باید برای نتیجه‌گیری بهتر و سنجش خود، آزمون‌هایی با کیفیتی را شرکت کرد که به نقاط ضعف و قوت خود آشنا شوید. توجه نکردن به هر کدام از این موارد، می‌تواند به اضطراب و افسردگی دوران کنکور منجر شود.

10. احساس فشار از رقابت: در بسیاری از مواقع، رقابت شدید بین دانش آموزان برای کسب نمرات بالا، قبولی در دانشگاه‌های معتبر و تلاش برای جلو زدن از دوستانتان می‌تواند منجر به احساس فشار زیاد و استرس شود. این فشار رقابتی می‌تواند احساس ناامیدی و افسردگی را افزایش دهد.

11. عوامل ژنتیکی و بیولوژیکی: برخی از افراد به دلیل عوامل ژنتیکی و بیولوژیکی بیشتر مستعد افسردگی هستند. این افراد ممکن است در دوران استرس‌زایی مانند کنکور بیشتر دچار افسردگی شوند.

12. ترس از آینده: نگرانی درباره آینده و عدم اطمینان از موفقیت در آزمون‌های کنکور می‌تواند یکی دیگر از دلایل افسردگی باشد. این ترس‌ها می‌تواند باعث استرس و اضطراب‌های شدیدی شود که به مرور زمان به افسردگی منجر می‌شود.

13. شرایط محیطی نادرست برای مطالعه: اینکه مطالعه در چه محیطی صورت بگیرد اهمیت بالایی دارد. محیط مطالعه بر کیفیت مطالعه و نتیجه‌ی آن تاثیر مستقیم دارد. با نداشتن یک محیط مناسب برای مطالعه، با داشتن شرایطی مثل سکوت، میز و لوازم تحریر لازم، نور کافی، دمای هوای مناسب و… کیفیت مطالعه‌ی شما به سطح خوبی نمی‌رسد و نتایجی که با مطالعه‌ی خیلی زیاد می‌گیرید همخوانی ندارد. این باعث ناامیدی و ایجاد حس نارضایتی در دانش‌آموز می‌شود.

14. نداشتن برنامه‌ریزی و هدف مناسب: عدم برنامه‌ریزی مناسب برای مطالعه و مدیریت زمان می‌تواند باعث ایجاد استرس و اضطراب شود. دانش آموزان که نمی‌دانند چگونه زمان خود را به خوبی مدیریت کنند یا در نهایت هدفشان چه هست، ممکن است دچار استرس بیشتری شوند و این استرس باعث میشود که دانش آموزان لذتی از درس نبرند که به مرور زمان به افسردگی منجر شود و نسبت به خودتان ناامید شوید.

انواع راهکار های تخصصی برای مقابله با افسردگی در زمان کنکور …

1. مشاوره روانشناسی و درمان شناختی-رفتاری (CBT): مشاوره با روانشناسان و استفاده از روش‌های درمانی مانند درمان شناختی-رفتاری می‌تواند به دانش آموزان  کمک کند تا افکار منفی خود را شناسایی کرده و آن‌ها را با افکار مثبت و سازنده جایگزین کنند. این روش می‌تواند به کاهش استرس و اضطراب کمک کند و راهکارهایی برای مدیریت بهتر آن‌ها ارائه دهد.

2. مدیریت زمان و برنامه‌ریزی مناسب: داشتن برنامه‌ریزی دقیق و مدیریت زمان می‌تواند استرس‌های مرتبط با حجم بالای مطالب درسی را کاهش دهد. تنظیم برنامه مطالعه‌ای که شامل زمان‌های استراحت و تفریح یا انجام دادن کار های مورد علاقتان نیز باشد، می‌تواند به حفظ تعادل روحی و جسمی کمک کند، البته شما می توانید از مشاور استفاده کنید که بهتان کمک کند.

3. تکنیک‌های مدیریت استرس: استفاده از تکنیک‌های مدیریت استرس مانند مدیتیشن، تنفس عمیق و یوگا می‌تواند به دانشجویان کمک کند تا استرس و اضطراب خود را کنترل کنند و به آرامش بیشتری دست یابند. این تکنیک‌ها به کاهش ترشحات هورمون‌های استرس کمک می‌کنند و احساسات مثبت را تقویت می‌کنند.

4. حمایت اجتماعی: حمایت از سوی خانواده، دوستان و مشاوران تحصیلی می‌تواند نقش مهمی در کاهش افسردگی داشته باشد. داشتن یک سیستم حمایت اجتماعی قوی می‌تواند به دانش آموزان احساس حمایت و همدلی بیشتری بدهد، باعث افزایش اعتماد به نفس آنان شود و همچنین باعث ایجاد انگیزه برای دانش آموزان شود.

5. تغذیه مناسب و ورزش منظم: تغذیه مناسب و ورزش منظم می‌تواند تاثیرات مثبتی بر سلامت روانی و جسمانی داشته باشد. مصرف مواد غذایی سالم و غنی از ویتامین‌ها و مواد معدنی، و همچنین انجام تمرینات ورزشی منظم می‌تواند به بهبود خلق و خو و افزایش انرژی کمک کند.

6. استراحت و خواب کافی: خواب کافی و استراحت منظم می‌تواند به کاهش استرس و افزایش تمرکز کمک کند. خواب کافی باعث ترمیم بدن و ذهن می‌شود و به دانشجویان کمک می‌کند تا با انرژی بیشتری به مطالعه و فعالیت‌های روزمره بپردازند.

7. مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی و تفریحی: دانشجویان باید وقت کافی برای فعالیت‌های اجتماعی و تفریحی اختصاص دهند. مشارکت در فعالیت‌های گروهی و تفریحات سالم می‌تواند به کاهش تنش‌ها و افزایش احساس خوشایندی کمک کند، البته کمک دیگر این موضوع می تواند شما با دید مثبتی که به دیگر دوستان درس خووانتان دارید برایتان انگیزه شود که درس بخوانید یا از راهکارهایشان استفاده کنید.

8. تعیین اهداف واقعی و قابل دستیابی: تعیین اهداف واقعی و قابل دستیابی می‌تواند به دانش آموزان کمک کند تا استرس و فشار کمتری را تجربه کنند. این اهداف باید به گونه‌ای تعیین شوند که دانش آموزان بتوانند به تدریج و با پیشرفت‌های کوچک به آن‌ها دست یابند و این کار باعث می شود تا دانش آموزان از درس خواندن لذت ببرند.

9. آموزش مهارت‌های حل مسئله: یادگیری مهارت‌های حل مسئله می‌تواند به دانش آموزان کمک کند تا با مشکلات و چالش‌های دوران کنکور بهتر مواجه شوند. این مهارت‌ها به آنان کمک می‌کند تا راهکارهای موثرتری برای مقابله با مشکلات پیدا کنند.

10. استفاده از تکنیک‌های آرام‌سازی و ورزش: تکنیک‌های آرام‌سازی مانند تمرینات تنفسی، ماساژ و تکنیک‌های تصویری می‌تواند به کاهش استرس و افزایش آرامش کمک کند. این تکنیک‌ها به دانش آموزان کمک می‌کند تا ذهن خود را از افکار منفی خالی کنند و به حالت آرامش دست یابند و کمتر ذهنشان درگیر مووضوع های بی ربط شود، البته ورزش کردن حتی پیاده روی ساده هم باعث بهبود فشار روانی و روحی می شود.

11.کمال‌گرا نبودن: به معنای پذیرش این است که هیچ‌کس کامل نیست و اشتباهات بخشی طبیعی از یادگیری هستند. با پذیرش اشتباهات و عدم تلاش برای بی‌نقص بودن، فشار و استرس کاهش می‌یابد و بهبود عملکرد تحصیلی و روحیه امکان‌پذیر می‌شود. تعیین اهداف قابل دستیابی و یادگیری از شکست‌ها نیز به کاهش کمال‌گرایی کمک می‌کند.

جمع بندی

افسردگی در دوران کنکور یک وضعیت روانی جدی است که تحت تأثیر عوامل مختلفی از جمله فشارهای آکادمیک، انتظارات خانواده و جامعه، مشکلات مالی، و کاهش تعاملات اجتماعی قرار دارد،  این اتفاق برای تمامی دانش آموزان در زمان کنکور می افتد و این وضعیت می‌تواند تأثیرات عمیقی بر زندگی و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان داشته باشد، منجر به علائم جسمانی و روانی متعددی مانند خستگی مفرط، مشکلات خواب، ناراحتی و یأس مداوم، و کاهش انگیزه شود. با شناخت دقیق این علائم و دلایل، دانش‌آموزان و خانواده‌ها می‌توانند بهتر با چالش‌های این دوره مقابله کنند.

برای مقابله با افسردگی در دوران کنکور، استفاده از راهکارهای تخصصی و متنوع از اهمیت بالایی برخوردار است. مشاوره روانشناسی، مدیریت زمان، تکنیک‌های مدیریت استرس، حمایت اجتماعی، تغذیه مناسب، ورزش منظم، و استراحت کافی از جمله راهکارهای موثر برای کاهش استرس و افزایش آرامش و تمرکز هستند که در بالا به صورت کلی توضیح داده شده است. همچنین یادگیری مهارت‌های حل مسئله و پذیرش ناکامی‌ها به جای کمال‌گرایی می‌تواند به دانش‌آموزان کمک کند تا با آرامش بیشتری این دوران را پشت سر بگذارند و به اهداف تحصیلی خود دست یابند.

سوالات متداول

گونه می‌توانم بین درس خواندن و استراحت توازن برقرار کنم؟ برای برقراری توازن بین درس خواندن و استراحت، داشتن یک برنامه‌ریزی مناسب که شامل زمان‌های استراحت و تفریح باشد، بسیار مهم است. همچنین اختصاص وقت کافی برای فعالیت‌های تفریحی و اجتماعی می‌تواند به حفظ تعادل روحی و جسمی کمک کند.

آیا استفاده از داروهای ضدافسردگی در دوران کنکور موثر است؟ استفاده از داروهای ضدافسردگی باید تحت نظر یک پزشک متخصص صورت گیرد. این داروها می‌توانند در برخی موارد موثر باشند، اما باید با مشاوره و درمان‌های روانشناسی همراه باشند.

چگونه می‌توانم علائم افسردگی را در دوران کنکور تشخیص دهم؟ اگر احساس می‌کنید که اغلب اوقات خسته و بی‌انرژی هستید، مشکلات خواب دارید، احساس ناراحتی و یأس می‌کنید، انگیزه خود را از دست داده‌اید و نمی‌توانید به خوبی تمرکز کنید، ممکن است به افسردگی دچار شده باشید و بهتر است با یک متخصص مشورت کنید.